Amerika’da Ortaklık: Arkadaşlığın Değil, Profesyonelliğin Testi
Amerika’da iş kurmak, umut dolu ve heyecan verici bir yolculuktur; fakat bu yolculuğa bir ortakla çıkmak, daha derin bir strateji, karşılıklı güven ve uyum gerektirir. Başarılı girişimlerin çoğu, sağlam temellere oturtulmuş ortaklıklarla yoluna devam ederken; birçok girişim de, yanlış kurulmuş ortaklıklar nedeniyle yolda kalır.
Bu nedenle, ortaklık kararı sadece iş bölümü değil; aynı zamanda karakter uyumu, ortak vizyon, değer anlayışı ve finansal sorumluluk gibi çok katmanlı bir hazırlık sürecini zorunlu kılar. Sağlam temellere dayanmayan bir ortaklık, en parlak iş fikirlerini bile başarısız kılabilir.
Böyle bir ortaklık hatası zaman, emek ve sermaye kaybına yol açar. “Keşke ortak olmasaydım… Şu kadar zarar ettim, bu kadar bedel ödedim” gibi hayal kırıklığıyla söylenen sözler, zamanla sadece bireysel pişmanlıklar olarak kalmaz; toplumsal güveni de zedeler, birlik duygusuna da zarar verir.
Amerika’da Bir Ortaklık Kurmadan Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler
1. Kendini Tanı: Başarıya Giden Yol Önce Kendini Çok İyi Tanımaktan Geçer
Bir işe atılmadan önce, hatta bir ortakla yola çıkmadan evvel, kendini tanıman çok önemli. Güçlü ve zayıf yönlerini bilmek, stresle nasıl başa çıktığını, parayla ilişkini, ekip çalışmasına yatkınlığını, liderlik tarzını fark etmek; hem işin içinde hem de ilişkilerin içinde sağlam durmanı sağlar.
Hangi alanlarda güçlü olduğunu, hangi konularda desteğe ihtiyaç duyduğunu belirlemelisin. Ortaktan beklentilerin açık ve net olmalı: Yatırım mı arıyorsun, teknik bilgi mi istiyorsun yoksa operasyonel destek mi? Bu sorulara net cevaplar veremiyorsan, doğru ortakla yola çıkman zor olabilir.
Kendini tanıyan biri, hem doğru kararlar verir hem de birlikte çalıştığı insanlara daha net bir yön çizer. Başarının temeli ne diploman ne sermayendir; önce kendini tanımaktır.
2. Ortağını Tanı: Karakter Uyumu Olmazsa Olmaz
İyi bir iş ortağı sadece işi bilen biri değil, aynı zamanda zor zamanlarda nasıl davrandığı belli olan bir kişidir. Karar verirken duygusal mı davranıyor, mantıklı mı hareket ediyor? Daha önce başka ortaklıkları oldu mu, olduysa, nasıl oldu, neden sona erdi?
Hakkında referans al, insan ilişkilerine bak, değer yargılarını anlamaya çalış. İyi bir ortaklık önce karakter uyumuyla başlar. Ortaklık uzlaşabilme, problemlere çözüm bulabilme, tek bir vizyona ulaşabilmek için yapılması gerekenleri sürekli yapabilme sanatıdır.
Eğer daha önce hiç ticaret yapmamış bir insanla yola çıkıyorsan çok daha fazla dikkatli olmalısın. Ticarette mutlak formüller yoktur, kimin, neyi, ne zaman, nasıl, nerede, hangi şartlar altında yaptığına göre her şey değişebilir.
3. Ortaklık Öncesi Detaylı Görüşmeler Yap
İşe başlamadan önce saygı çerçevesi içerisinde aklına gelen tüm soruları sor. Kim ne kadar çalışacak, ne kadar kazanacak, hangi kararı kim verecek? Para, zaman, görev ve kâr paylaşımı konularında belirsizlik varsa, bu ileride mutlaka sorun yaratır.
Ne kadar net olursanız, o kadar güçlü bir başlangıç yaparsınız. Profesyonel şirketlerde yönetim kurulları olur. Görev tanımları bellidir. Ortaklığa başlamadan önce karşılıklı sorulacak bu sorular herkesin ortaklığa bakışı ile alakalı birbirini tanımasını sağlar. Çatışma alanlarının neler olabileceği, ortaklığın yürüyüp yürümeyeceği hakkında karşılıklı fikir sahibi olunmasını sağlar.
4. Vizyon ve Hedef Uyumu Şart
Ortaklardan biri kısa vadede kâr hedefliyorsa, diğeri uzun vadeli bir marka inşa etmek istiyorsa bu bir süre sonra çatışmaya dönüşür. Bu yüzden 1, 3 ve 5 yıllık hedeflerinizin örtüşmesi gerekir. Ortaklık, sadece bugünü değil geleceği birlikte kurma işidir. Ticari girişimlerde en fazla yapılan hata hedefe para kazanmayı koymaktır.
Para kazanma hedefi ile yola çıkan birçok ortaklık paranın kazanılma veya kaybedilmesine göre git geller yaşar. Başarılı girişimler hedefe yaptıkları işte en iyisi olma hedefi ile yola çıkan şirketlerdir. Dalında en iyisi olmayı başarabilen ya da bu hedefe yaklaşabilen girişimler zaten parayı kazanırlar.
5. Rol ve Sorumluluk Dağılımını Başta Belirle
Herkes her işi yapamaz. Kim finansla ilgilenecek, kim pazarlama yapacak, kim karar alıcı olacak? Hangi konular ortak kararla, hangileri bireysel yetkiyle yürütülecek? Ortaklık paylaşımı nasıl olacak? Ortaklık paylarını; kimin ne katkı vereceğine göre konuşup adil bir şekilde yapılan katkıya göre belirlemek gerekir.
Adil olmayan ortaklık oranları ortakların birlikte yürüme motivasyonlarını bir süre sonra bitirebilir. Haksızlığa uğradığını düşünen ortaklar ya girişimin başarısına pozitif değil negatif etkiler yansıtmaya başlarlar ya da kendi yollarını çizme yönünde adımlar atmaya başlarlar.
6. Finansal Katkılar ve Beklentiler Üzerine Konuşun
Ortaklardan kim ne kadar para koyacak, koyulan para ne zaman hangi şartlarda nasıl geri ödenecek? Şirket zarar ederse, para kazanamazsa, yatırılan para, parayı yatıran ortağa geri nasıl ödenecek? Kâr paylaşımı nasıl olacak, ilk aylarda maaş alınacak mı? Para konuları çoğu zaman ertelenir, sonraları gündeme geldiğinde ise ciddi sorunlar ve anlaşmazlıklar çıkmasına sebep olur.
7. Exit (Çıkış) Planını Hazırla
Ortaklardan biri ayrılmak isterse ne olacak? Hisseler öncelikli olarak kime nasıl devredilecek, ödeme planı ne olacak? Ya da ortaklardan biri vefat ederse süreç nasıl işleyecek? Tüm bu senaryolar için "buy-sell agreement" gibi yasal belgeler hazırlanmalı. Ortaklık sadece giriş değil, çıkış senaryosuyla da güvenli hale getirilmelidir.
8. Yasal Yapıyı Belirleyin ve Sözleşme Hazırlayın
Şirket yapısını baştan belirleyin: LLC mi, Corporation mı? Her yapının avantaj ve dezavantajlarını bir muhasebeci ya da avukata danışın. Ayrıca mutlaka bir "Operating Agreement" ya da "Shareholders Agreement" hazırlayın. Ortaklıklar sözleşmeyle korunur.
9. Marka, Domain ve Sosyal Medya Yönetimini Netleştirin
Şirket ismi, web domaini, sosyal medya hesapları kimin adına olacak? Şifreler kimde duracak? Yönetim hakkı nasıl paylaştırılacak? Bu dijital varlıklar, işin geleceği için önemlidir, mutlaka kontrolü baştan tanımlanmalıdır ve yazılı anlaşmalarda belirtilmelidir.
10. Telif Hakları ve Ürün Sahipliği Üzerine Anlaşın
Yazılım, tasarım, fikir, ürün geliştirme gibi konularda mülkiyet kime ait olacak? Ortak ayrıldığında bu fikri kullanabilecek mi? Bu gibi detaylar fikri mülkiyet hakları açısından önemlidir ve baştan anlaşma yapılmalıdır.
11. Muhasebe ve Vergi Sistemini Şeffaf Kurun
İşin muhasebe sistemi şeffaf olmalı ve gelir-gider kayıtları ortaklara açık olmalıdır. Vergi yükümlülükleri ve finansal raporlamalar profesyonelce yönetilmelidir. Amerika'da vergi sistemi karmaşık olabilir, bu yüzden uzman desteği almak gereklidir.
12. Anlaşmazlıklar İçin Çözüm Planı Belirleyin
Bir konuda uzlaşmazlık yaşanırsa ne olacak? Önce iç görüşmeler mi yapılacak, sonra bağımsız bir danışman mı devreye girecek, en sonunda arabulucu mu olacak? Bu süreci yazılı olarak belirlemek, ilerideki krizleri barışçıl yollarla çözmenizi sağlar.
Empati yapmak, uzlaşmayı becerebilmek, yeri geldiğinde özür dilemek, yeri geldiğinde senin dediğin gibi yapalım deyip ortağının kararlarına saygı göstermek, birlikte elde edilen kazançlarda, ya da kayıplarda soğukkanlı hareket edebilmek, ben değil biz diyebilmek, egoları ayaklar altına alıp, şirket menfaatlerini ön planda tutabilmek başarılı bir ortaklığın olmazsa olmazlarındandır.
13. Sigorta ve Hukuki Koruma Sağlayın
Şirket; mutlaka genel sorumluluk sigortası, ürün sigortası ve gerekiyorsa çalışanların sigortalarını yaptırmalıdır. Ayrıca sözleşmeye, bir ortağın hatalı kararlarının diğer ortağı etkilememesi için hukuki koruma maddeleri eklemelidir.
14. Büyük İşe Girmeden Küçük Bir Pilot Proje Yapın
Büyük yatırımlar yapmadan önce küçük bir projede birlikte çalışın. Bu, hem birlikte nasıl çalıştığınızı test etmenizi sağlar hem de olası krizlerde nasıl tepki verdiğinizi görmenize yardımcı olur. Ortak bir girişime başlamadan önce, çok iyi anlaşan arkadaşlar, kardeşler, akrabalar ortak bir girişimden sonra ciddi anlaşmazlıklar yaşayabiliyor.
İyi arkadaş, iyi kardeş, iyi akraba olmak farklı bir konu; iyi, anlaşabilen ortak olmakla birlikte, başarılı bir takım oyunu ortaya koyabilmek farklı bir konudur.
Kitap Önerisi
“The Partnership Charter: How to Start Out Right With Your New Business Partnership (or Fix the One You're In)” – Dr. David Gage
(Ortaklık Anayasası – Yeni İş Ortaklığınıza Doğru Bir Şekilde Nasıl Başlarsınız (veya İçinde Bulunduğunuzu Nasıl Düzeltirsiniz))
Bu kitap, bir iş ortaklığının başında yapılması gereken tüm hazırlıkları, tarafların psikolojik ve stratejik uyumunu, yazılı anlaşmaların önemini ve uzun vadeli başarılı ortaklık kurmanın temel ilkelerini adım adım anlatır. Ortaklıkla iş kurmayı düşünen ya da mevcut ortaklığında sorun yaşayan girişimciler için yazılmış bir kılavuz niteliğindedir. Dr. David Gage, onlarca yıllık danışmanlık deneyimine dayanarak, ortaklıkların neden bozulduğunu ve nasıl daha sağlıklı bir yapıya kavuşturulabileceğini çok sade ve anlaşılır bir dille anlatır.
Kitap, sadece yasal sözleşmelerle sınırlı kalmayıp, ortaklar arası iletişim, rol dağılımı, değer uyumu, kriz yönetimi ve vizyon birliği gibi konuları da kapsamlı biçimde ele alır. En dikkat çekici bölümlerinden biri, “Partnership Charter” adını verdiği yazılı anlaşma taslağıdır. Bu çerçeve, ortakların birbirlerinden beklentilerini, katkılarını, yetki alanlarını ve sorun çözme yöntemlerini önceden tanımlamalarını sağlar. Kitap, ortaklıkların başlangıcında veya sıkıntı yaşandığında kullanılabilecek önleyici ve onarıcı bir strateji sunar. Özellikle Amerika’da ortaklı iş modeliyle girişim kurmayı planlayanlar için gerçek bir yol haritasıdır.
Amerika’da girişim kuranlar için, bu kitap bir rehber niteliğindedir.
SONUÇ
Amerika’da başarılı bir ortaklık kurmak, sadece iyi bir fikir ve heyecanla değil, sağlam hazırlık ve yazılı prensiplerle mümkündür. Ortaklıktan önce atılan profesyonel adımlar, gelecekte birçok problemi başlamadan çözer.
İyi niyetler sosyal etkinlikler için yeterlidir; piknik yapmak gibi mesela. Girişimcilik ise plan, sistem ve yazılı prensip ister. Doğru kişiyle, doğru zeminde, doğru adımlarla yola çıkmak başarının anahtarıdır.
Ortaklıkların başarılı ya da başarısız olması, toplumsal dayanışmamızı doğrudan etkiler. Bu yüzden her birey, ortaklık kurarken sadece kendi çıkarını değil, toplumun bütününü düşünerek hareket etmeli ve başarılı örnekleri çoğaltma sorumluluğunu taşımalıdır.
Metin KILIÇ
Vizyoniva.com